[เล่มที่ 61] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 234

๑๒. ปัญจบัณฑิตชาดก

ว่าด้วยความลับอันไม่ควรเปิดเผย

อ่านหัวข้ออื่นๆ ... [เล่มที่ 61]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 234

๑๒. ปัญจบัณฑิตชาดก

ว่าด้วยความลับอันไม่ควรเปิดเผย

[๒๒๒๘] ท่านทั้งหลายผู้เป็นบัณฑิตทั้ง ๕ คน มาพร้อมกันแล้ว ปัญหาแจ่มแจ้งแก่เรา ท่านทั้งหลายจงพิจารณาปัญหานั้น บุคคลควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญ อันเป็นเนื้อความลับแก่ใคร.

[๒๒๒๙] ข้าแต่พระจอมภูมิบาล พระองค์จงตรัสเปิดเผยก่อน พระองค์เป็นผู้ชุบเลี้ยงพวกข้าพระองค์ ทรงอดทนต่อกรณียกิจอันหนัก เชิญตรัสก่อน ข้าแต่จอมประชาชน ข้าพระองค์ผู้เป็นนักปราชญ์ทั้ง ๕ คน จักพิจารณาสิ่งที่พอพระทัย และเหตุที่ชอบพระทัยของพระองค์ แล้วจักกราบทูลในภายหลัง.

[๒๒๓๐] สามีควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญอันเป็นเนื้อความลับ แก่ภรรยาผู้มีศีล ผู้ไม่ยอมให้บุรุษอื่นลักสัมผัส คล้อยตามอำนาจความพอใจของสามี เป็นที่รักที่พอใจของสามี.

[๒๒๓๑] (เสนกบัณฑิตทูลว่า) บุคคลควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญ อันเป็นเนื้อความลับ แก่สหายผู้เป็นที่ระลึกเป็นคติ และเป็น ที่พึ่งของสหาย ผู้ได้รับความทุกข์ลำบากได้.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 235

[๒๒๓๒] (ปุกกุสบัณฑิตทูลว่า) บุคคลควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญ อันเป็นเนื้อความลับแก่พี่น้องซึ่งเป็นพี่ใหญ่ พี่กลาง หรือน้อง ถ้าเขาตั้งอยู่ในศีลมีจิตตั้งมั่น.

[๒๒๓๓] (กามินทบัณฑิตทูลว่า) บิดาควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญ อันเป็นเนื้อความลับแก่บุตรผู้ดำเนินไปตามใจของบิดา เป็นอนุชาตบุตร มีปัญญาไม่ทรามกว่าบิดา.

[๒๒๓๔] (เทวินทบัณฑิตทูลว่า) ข้าแต่พระจอมประชาราษฎร์ผู้ประเสริฐกว่ามนุษย์นิกร บุตรควรเปิดเผยข้อความที่ควรติเตียนหรือควรสรรเสริญ อันเป็นเนื้อความลับแก่มารดาผู้เลี้ยงดูบุตรด้วยความพอใจรักใคร่.

[๒๒๓๕] (มโหสถทูลว่า) การปกปิดความลับเอาไว้นั่นแหละเป็นความดี การเปิดเผยความลับ บัณฑิตไม่สรรเสริญเลย นักปราชญ์พึงอดกลั้นในเมื่อประโยชน์ยังไม่สำเร็จ เมื่อประโยชน์สำเร็จแล้ว พึงกล่าวตามสบาย.

[๒๒๓๖] ข้าแต่พระราชาผู้ประเสริฐ พระองค์ทรงมีพระมนัสวิปริตไปอย่างไรหรือ ข้าแต่พระจอมประชากร หม่อมฉันขอฟังพระดำรัสของพระองค์ พระองค์ทรงดำริอย่างไรหรือ จึงทรงโทมนัส ข้าแต่สมมติเทพ ความผิดของหม่อมฉันไม่มีเลยหรือ.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 236

[๒๒๓๗] มโหสถจะถูกฆ่าเพราะปัญหา เพราะมโหสถผู้มีปัญญาดังแผ่นดิน ฉันสั่งให้ฆ่าแล้ว ฉันคิดถึงเรื่องนั้นจึงโทมนัส ดูก่อนพระเทวี ความผิดของเธอไม่มีเลย.

[๒๒๓๘] เจ้าไปตั้งแต่หัวค่ำ มาเอาจนบัดนี้ ใจของเจ้ารังเกียจเพราะได้ฟังอะไรหรือ ดูก่อนเจ้าผู้มีปัญญาดังแผ่นดิน ใครได้พูดอะไรแก่เจ้า เราจะขอฟังคำของเจ้า เชิญเจ้าบอกแก่เรา.

[๒๒๓๙] มโหสถจะถูกฆ่าเพราะปัญหา ข้าแต่พระจอมประชากร ในกาลใด พระองค์เสด็จอยู่ในที่ลับ ได้ตรัสความลับกับพระอัครมเหสีเมื่อหัวค่ำ ความลับของพระองค์นั้นได้เปิดเผยแล้ว ข้าพระบาทได้ฟังแล้วในกาลนั้น.

[๒๒๔๐] เสนกบัณฑิตได้ทำกรรมอันลามก อันไม่ใช่กรรมของสัตบุรุษในสวนไม้รัง อยู่ในที่ลับแล้ว ได้บอกเรื่องนั้นแก่สหายคนหนึ่ง กรรมอันลามกนั้นเป็นความลับ อันเสนกบัณฑิตได้เปิดเผยแล้ว ข้าพระบาทได้ฟังแล้ว.

[๒๒๔๑] ข้าแต่พระจอมประชานิกร โรคเรื้อนเกิดขึ้นแก่ปุกกุสบุรุษของพระองค์ เป็นโรคที่ไม่สมควรจะใกล้ชิดพระราชา ปุกกุสะอยู่ในที่ลับ ได้แจ้งเรื่องนี้แก่น้องชาย ความลับอันนั้นปุกกุสะเปิดเผยแล้ว ข้าพระบาทได้ฟังแล้ว.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 237

[๒๒๔๒] กามินท์นี้เป็นคนอาพาธลามก ถูกยักษ์ชื่อนรเทพสิงแล้วอยู่ในที่ลับ ได้แจ้งเรื่องนี้แก่บุตร ความลับนั้นอันกามินท์ได้เปิดเผยแล้ว ข้าพระบาทได้ฟังแล้ว.

[๒๒๔๓] ท้าวสักกเทวราชได้ประทานแก้วมณีอันโอฬาร มี ๘ เหลี่ยม แก่พระอัยกาของพระองค์ เดี๋ยวนี้แก้วมณีนั้นได้ตกถึงมือของเทวินท์แล้ว ก็เทวินท์อยู่ในที่ลับ ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่มารดา ความลับนั้นอันเทวินท์ได้เปิดเผยแล้ว ข้าพระบาทได้ฟังแล้ว.

[๒๒๔๔] การปกปิดความลับเอาไว้นั่นแหละ เป็นความดี การเปิดเผยความลับ บัณฑิตไม่สรรเสริญ เลย นักปราชญ์พึงอดกลั้นไว้ในเมื่อประโยชน์ยังไม่สำเร็จ เมื่อประโยชน์สำเร็จแล้ว พึงกล่าวตามสบาย. ไม่ควรเปิดเผยความลับเลย ควรรักษาความลับนั้นไว้ เหมือนรักษาขุมทรัพย์ฉะนั้น ความลับอันบุคคลผู้รู้แจ่มแจ้ง ไม่เปิดเผยนั่นแหละเป็นความดี. บัณฑิตไม่ควรบอกความลับแก่สตรีและแก่คนที่ไม่ใช่มิตร* กับอย่าบอกความในใจแก่คนที่ถูกอามิสลากไป และแก่คนที่ไม่ใช่มิตร. บัณฑิตย่อมอดทนคำด่า คำบริภาษ และการประหารของคนผู้รู้ความลับ ซึ่งคนอื่นไม่รู้ เพราะกลัวจะขยายความลับที่คิดไว้ เหมือนคนที่เป็นทาสอดทนต่อคำด่าว่าเป็นต้นของนาย ฉะนั้น. ชน

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๗ - หน้า 238

ทั้งหลายผู้รู้ความลับที่ปรึกษากันของคนๆ หนึ่งเพียงใด ความสะดุ้งความหวาดกลัวของคนนั้น ย่อมเกิดขึ้นเพียงนั้น เพราะเหตุนั้น จึงไม่ควรเปิดเผยความลับเลย. บุคคลจะพูดความลับในเวลากลางวัน ควรหาโอกาสที่เงียบสงัด เมื่อจะพูดความลับในเวลากลางคืน ไม่ควรพูดดังเกินไป เพราะว่า คนแอบฟังจะได้ยินความลับที่ปรึกษากัน เพราะฉะนั้น ความลับที่ปรึกษากัน ก็จะพลันถึงความแพร่งพรายทันที.

จบปัญจบัณฑิตชาดกที่ ๑๒

อรรถกถาปัญจบัณฑิตชาดก

ปัญจบัณฑิตชาดก จักมีพิสดารในมหาอุมมังคชาดก.

จบอรรถกถาปัญจบัณฑิตชาดก