[เล่มที่ 17] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 658 - 659
เหตุที่ตรัสสติปัฏฐานไว้ ๔ อย่าง
แต่เหตุไฉน พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสสติปัฏฐาน ไว้ ๔ อย่างเท่านั้น ไม่ยิ่งไม่หย่อน (ไปกว่านั้น) ?
เพราะทรงเกื้อกูลแก่เวไนยสัตว์.
อธิบายว่า บรรดาเวไนยสัตว์ทั้งหลาย พวก ตัณหาจริต พวก ทิฏฐิจริต พวก สมถยานิกะ และ วิปัสสนายานิก ะ (แยก) เป็นพวกละ ๒ ตามอ่อนและแก่กล้า ผู้มีตัณหาจริตอย่างอ่อน มี กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน มีอารมณ์หยาบเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์. แต่ผู้มีตัณหาจริตแก่กล้า มีเวทนานุปัสสนาสติปัฏฐานที่ละเอียด เป็นทางแห่งความบริสุทธิ์.แม้ผู้มี ทิฏฐิจริต อย่างอ่อน มี จิตตานุปัสสนาสติปักฐาน ที่มีอารมณ์แยกออกไม่มากนักเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์. แต่ผู้มี ทิฏฐิจริต แก่กล้า มี ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ที่มีอารมณ์แยกประเภทออกไปมาก เป็นทางแห่งวิสุทธิ. และ สติปัฏฐาน ข้อแรกที่มีนิมิตจะที่พึงประสบได้ไม่ยาก เป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ของ สมถยานิกบุคคล ประเภทยังอ่อน. ข้อที่ ๒ เป็นทางแห่ง วิสุทธิสมถยานิกบุคคล ประเภทแก่กล้า. เพราะท่านดํารงอยู่ได้ไม่มั่นคงในอารมณ์ที่หยาบ. ข้อที่ ๓ ที่มีอารมณ์แยกประเภทออกไปไม่มากนัก เป็นทางแห่งความบริสุทธิ์แม้ของ วิปัสสนายานิกบุคคล ประเภทยังอ่อน. ข้อที่ ๔ ที่มีอารมณ์แยกประเภทออกไปมาก เป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ของ วิปัสสนายานิกบุคคล ประเภทแก่กล้า. สติปัฏฐาน จึงตรัสไว้ ๔ อย่างเท่านั้น ไม่ยิ่งไม่หย่อน ด้วยประการดังที่พรรณนามา ดังนี้.
ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา บังคับบัญชาไมไ่ด้ อันนีเข้าใจตรงกันครับ แต่จะต้องเข้าใจว่า
ขณะที่สติปัฏฐานเกิด ไมไ่ด้มีการเลือกโดยตัวเรา แต่สติปัฏฐานเกิดเอง ซึ่งก็แล้วแต่ว่าสติ
ปัฏฐานจะระลึกในอารมณ์ใด ซึ่งเป็นอนัตตา ดังนั้นเราไม่สามารถรู้จริตตัวเองได้ นอกจาก
เดา แต่ความเข้าใจพระธรรมจนสติปัฏฐานเกิด ก็จะระลึกเป็นไปทั้ง 4 สติปัฏฐานจนทั่ว
ส่วนหมวดใดเหมาะสมกับผู้ใด ก็ตามแต่สติปัฏฐานนั้นจะระลึก ไม่มีเราไปเลือก เพราะเมื่อ
ไหร่มีการเลือกนั่นคือความต้องการที่เป็นโลภะ จเลือกในหมวดนั้น หมวดนี้ครับ อนุโมทนา