อังคุตตรนิกาย ข้อ ๒๐๓

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนคูถแม้เพียงเล็กน้อยก็มีกลิ่นเหม็น ฉันใด ภพแม้เพียงเล็กน้อยก็ฉันนั้นเหมือนกัน เราไม่สรรเสริญโดยที่สุดแม้ชั่วกาลเพียงลัดนิ้วมือเดียวเลย

การเกิดขึ้นของขันธ์ ของอายตนะ ของธาตุ สักขณะเดียวก็ไม่เป็นที่สรรเสริญไม่เป็นที่ๆ ควรจะให้เป็นไปอย่างนั้น เหมือนกับความเหม็นของคูถ แม้เพียงเล็กน้อยก็มีกลิ่นเหม็น

เพราะฉะนั้น การที่จะมีขันธ์ มีธาตุ มีอายตนะ เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป ชั่วขณะหนึ่งก็เป็นทุกข์ และเพราะไม่เที่ยงอยู่เรื่อยๆ เกิดขึ้นแล้วก็หมดไปๆ ไม่มีสาระ ไม่มีประโยชน์อะไร ไม่ว่าจะเป็นสุข โสมนัสสักเท่าไรก็เกิดปรากฏเพียงเล็กน้อยแล้วก็หมดไป เป็นรูป เป็นเสียง เป็นกลิ่น เป็นรส เกิดขึ้นปรากฏเพียงเล็กน้อยแล้วก็หมดไป

เป็นเรื่องของผู้เจริญสติปัฏฐานที่จะต้องเห็นความจริงอย่างนี้ จึงจะสามารถละภพ คือ การเกิดขึ้นของขันธ์ของธาตุของอายตนะได้

ข้อ ๒๐๔

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนมูตร น้ำลาย หนอง เลือดแม้เพียงเล็กน้อยก็มีกลิ่นเหม็น แม้ฉันใด ภพแม้เพียงเล็กน้อยก็ฉันนั้นเหมือนกัน เราไม่สรรเสริญโดยที่สุดแม้ชั่วกาลเพียงลัดนิ้วมือเดียวเลย

เห็นจริงหรือยัง ยังไม่เห็น เพราะว่าขันธ์ ธาตุ อายตนะเกิดสืบต่อกันรวดเร็วเหลือเกิน มากมายเหลือเกิน ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ไม่หยุดเลย กำลังเห็น ก็เป็นขันธ์ที่อาศัยเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยทางตา กำลังได้ยิน ก็เป็นขันธ์ที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไปเพราะอาศัยเหตุปัจจัยทางหู เร็วมากไหม กำลังเห็น กำลังได้ยิน กำลังเป็นสุข กำลังคิดนึก ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ

การที่จะเห็นจริงว่า ภพทั้งหลายเปรียบเหมือนมูตร เปรียบเหมือนน้ำลาย หนอง เลือด ต้องเป็นเพราะเหตุว่า สามารถที่จะแทงตลอดในสภาพธรรมที่เกิดปรากฏเพียงเล็กน้อยแล้วก็ดับไป ถ้ายังไม่เห็นอย่างนี้ ก็ยังไม่เห็นว่าเป็นโทษ ยังไม่เห็นว่าเหมือนมูตร เหมือนน้ำลาย เหมือนหนอง เหมือนเลือด

เป็นเรื่องที่ทุกท่านที่เจริญสติปัฏฐานจะต้องประจักษ์ ท่านเจริญสติเพื่ออะไร ถ้าไม่ใช่เพื่อประจักษ์สภาพความเกิดขึ้นและดับไปของขันธ์ ของอายตนะ ของธาตุที่กำลังปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจที่ติดกันแน่น และมากมาย แต่ว่าปัญญาจะต้องรู้แล้วละ และแทงตลอดในสภาพที่เกิดขึ้นและดับไปของขันธ์ ของอายตนะ ของธาตุที่กำลังปรากฏในขณะนี้จริงๆ ซึ่งจะต้องถึงอย่างนั้นในวันหนึ่ง เพราะฉะนั้น เริ่มปรารภสติ ระลึกรู้ลักษณะของนามและรูปไปเรื่อยๆ จนกว่าปัญญาจะรู้ชัดขึ้น ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 230