ตามธรรมดา มีใครเคยคิดสำรวจตัวเองโดยละเอียดบ้างไหมว่า มีอกุศลธรรมอะไรบ้าง และแต่ละอย่างๆ ที่เป็นอกุศลธรรมนั้น อย่างไหนมากแค่ไหน และอย่างไหนน้อยกว่าอย่างอื่นบ้าง ซึ่งคนอื่นไม่มีทางที่จะรู้ได้เลย

ทุกคนที่อยากรู้จักตัวเอง ต้องพิจารณาตัวเองตามความเป็นจริง และต้องเป็น ผู้ที่ตรงด้วย ถ้าใครเห็นแต่ความดีของตัวเอง หรือเห็นแต่กุศลที่ได้ทำแล้ว ชื่อว่าพิจารณายังไม่ละเอียด ถูกไหม เพราะถ้ารู้แต่ว่าได้ทำกุศลอะไรบ้าง มีกุศลมาก อย่างนั้นอย่างนี้ แต่ลืมพิจารณาว่า อกุศลล่ะ มีพอๆ กับกุศล หรือมากกว่าเยอะแยะ และเป็นอกุศลประเภทใด และอกุศลนั้นๆ ร้ายแรงน่ารังเกียจ หรือไม่ดีสักแค่ไหน ซึ่งคนอื่นไม่สามารถจะรู้ได้ นอกจากตัวเอง

เพราะฉะนั้น ถ้าได้พิจารณาตัวเองอย่างละเอียด และเห็นอกุศลธรรม เห็นกิเลสของตนเอง จะเป็นประโยชน์ ทำให้เป็นผู้ที่ไม่ประมาท และจะไม่คิดว่า ตัวเองดีพอแล้ว เพราะถ้าคิดว่าดีพอแล้ว กุศลกรรมก็ทำมากแล้ว จะทำให้ ไม่เจริญกุศลยิ่งๆ ขึ้นไปอีก ซึ่งความจริงแล้วถ้าเทียบกันระหว่างกุศลและอกุศล โดยสภาพของความเป็นปุถุชน กุศลมากเท่าไรก็ยังไม่พอ เพราะฉะนั้น ควรที่จะเห็นอกุศลของตนเองโดยละเอียดยิ่งขึ้นว่า มีอกุศลประเภทใดมาก

น่ารู้ไหม อกุศลของตนเอง ไม่ต้องให้คนอื่นรู้ก็ได้ เพราะฉะนั้น ผู้ที่มีปัญญาย่อมพิจารณาเห็นอกุศลของตนเอง และเห็นโทษของอกุศลธรรมนั้นๆ และขวนขวาย ที่จะดับอกุศลธรรมนั้นๆ ด้วย ไม่ใช่เพียงรู้ ธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง ไม่ใช่เพียงให้เข้าใจ ไม่ใช่เพียงให้รู้ แต่เพื่อให้ประพฤติปฏิบัติในทางที่เป็นกุศลยิ่งขึ้นด้วย

แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 1525

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ