สมุฏฐานที่ทำให้เกิดรูปมี ๔ คือ กรรม จิต อุตุ อาหาร ในสมุฏฐานของอาการ ๔๒ แสดงไว้ว่า

๑. สสัมภารปฐวี ๒๐ อาการนั้น เฉพาะ อุทฺริยํ อาหารใหม่ กรีสํ อาหารเก่า รวม ๒ อาการนี้ มีอุตุเป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว ส่วนที่เหลืออีก ๑๘ อาการนั้น มีสมุฏฐานทั้ง ๔

๒. สสัมภารอาโป ๑๒ อาการนั้น เฉพาะ ปุพฺโพ น้ำหนอง, มุตฺตํ น้ำมูตร รวม ๒ อาการนี้มีอุตุเป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว เสโท เหงื่อ อสฺสุ น้ำตา เขโฬ น้ำลาย สิงฺฆาณิกา น้ำมูก รวม ๔ อาการ นี้มีจิตกับอุตุเป็นสมุฏฐาน คือ มี สมุฏฐาน ๒ อย่าง ส่วนที่เหลืออีก ๖ อาการนั้น มีสมุฏฐานทั้ง ๔

๓. สสัมภารเตโช ๔ อาการนั้น เฉพาะปาจกเตโช ไฟที่ย่อยอาหาร (ไฟธาตุ) นี้ มีกรรมเป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว ส่วนที่เหลืออีก ๓ คือ อุสมาเตโช ชิรณเตโช สนฺตาปนเตโช นั้นมีสมุฏฐานทั้ง ๔

๔. สสัมภารวาโย ๖ อาการนั้น เฉพาะ อสฺสาสปสฺสาสวาโย ลมหายใจเข้า หายใจออกมีจิตเป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว ส่วนที่เหลืออีก ๕ อาการนั้น มีสมุฏฐานทั้ง ๔

จากเนื้อหาตรงส่วนที่ขีดเส้นใต้และตัวหนาที่ว่ามีสมุฏฐาน ๒ บ้าง ๔ บ้าง ยกตัวอย่างเช่น เสโท เหงื่อ, อสฺสุ น้ำตา, เขโฬ น้ำลาย, สิงฺฆาณิกา น้ำมูก, รวม ๔ อาการ นี้ มีจิตกับอุตุเป็นสมุฏฐาน คือ มีสมุฏฐาน ๒ อย่าง

ตามความเข้าใจหมายถึงว่า เหงื่อ, น้ำตา และอื่นๆ ดังที่กล่าวเหล่านี้ เกิดจากจิตเป็นสมุฏฐานก็ได้ หรือเกิดจากอุตุเป็นสมุฏฐานก็ได้ เช่น ในบางครั้งเหงื่อออกก็อาจเกิดจากจิตเป็นสมุฏฐาน อย่างเช่นเวลาที่ตื่นเต้น หรือบางครั้งเหงื่อออกก็อาจเกิดจากอุตุเป็นสมุฏฐาน เช่น เวลาร้อนอบอ้าว เข้าใจเช่นนี้ถูกต้องหรือไม่ครับ

และตรงส่วนต่อไปที่ว่า ส่วนที่เหลืออีก ๖ อาการนั้น มีสมุฏฐานทั้ง ๔ หมายความว่าใน ๖ อาการนั้น เวลาที่อาการใดอาการหนึ่งเกิดขึ้น เกิดจากกรรมก็ได้ จิตก็ได้ อุตุก็ได้ อาหารก็ได้ เข้าใจอย่างนี้ใช่หรือไม่ครับ หรือหมายความว่าแต่ละอาการจะต้องประกอบด้วยสมุฏฐานทั้ง ๔ จึงจะเกิดขึ้นได้ครับ

ขอบพระคุณครับ

ถูกครับ เหงื่อ, น้ำตา และอื่นๆ อาจเกิดจากจิตเป็นสมุฏฐาน หรือเกิดจากอุตุเป็นสมุฏฐานส่วนที่เหลืออีก ๖ อาการนั้น มีสมุฏฐานทั้ง ๔ ตามสมควร คือรูปบางกลาปเกิดจากจิต บางกลาปเกิดจากกรรม บางกลาปเกิดจากอุตุ บางกลาปเกิดจากอาหารเป็นสมุฏฐาน

ขอบพระคุณมากครับ

เชิญคลิกอ่านที่นี่..

การเคลื่อนไหวกายเพราะธาตุ [อรรถกถาขัคควิสาณสูตร]

ขออนุโมทนาครับ 

ขออนุโมทนาค่ะ