ถ้าพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ทรงบำเพ็ญพระบารมี ที่จะตรัสรู้ความจริงของสภาพธรรม ก็ไม่มีใครสามารถที่จะถึงความเข้าใจลักษณะของสิ่งที่กำลังมีในขณะนี้ได้ เพราะฉะนั้น มีก็ไม่รู้ กับมีแต่รู้ก็ต่างกัน ใช่ไหม มีและไม่รู้ว่าเป็นอะไร ก็ชอบแล้วยึดถือว่าเป็นเรา เป็นสิ่งนั้นสิ่งนี้ แต่เมื่อมี แต่ก็ยังสามารถที่จะรู้ความจริงแท้ๆ ของสิ่งนั้น ก็รู้ดีกว่าใช่ไหม หรือว่าจะเกิดมาแล้วตั้งแต่เกิดจนตาย จะทำ จะพูด จะคิด จะสนุก จะทุกข์ต่างๆ ก็ไม่รู้เลยว่าเป็นธรรม ไม่รู้อะไรเลย มีแต่เราเกิดแล้วก็เราตาย

ถ้าเป็นเราก็อย่าตาย ก็ดี เพราะเป็นเราก็อยู่ยั่งยืน แต่ธรรมไม่ใช่เป็นอย่างนั้นเลย แม้ขณะเกิดก็มีปัจจัยที่จะทำให้เกิด ขณะตายก็ต้องมีปัจจัยที่ทำให้ตาย หลีกเลี่ยงความตายได้ไหม ผัดผ่อน ขอร้อง วิงวอน ซื้อได้ไหม เงินมหาศาลก็ไม่สามารถที่จะซื้อแม้เพียงหนึ่งขณะจิตที่จะไม่ให้เป็นไปอย่างนั้น คือไม่ให้เกิดขึ้น แล้วทำกิจที่ทันทีที่ดับก็พ้นสภาพความเป็นบุคคลนี้ โดยจะกลับมาเป็นบุคคลนี้อีกไม่ได้เลย

@ สนทนาธรรมที่เมืองพาราณสี (1)