อวิชชาเป็นธรรมะที่ไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย แล้วจะให้ไปเปลี่ยนสภาพนั้นให้เป็นรู้ ให้เข้าใจได้หรือ??

เมตตา : ถ้าศึกษาจำแต่ชื่อก็ไม่มีทางเข้าใจความจริง ก็เริ่มไตร่ตรองขณะที่ฟังคำจริงสิ่งที่กำลังมีขณะนี้เกิดดับเร็วมาก เห็นเป็นนิมิตสัณฐาน ... อัตตาเกิดแล้ว แต่การที่ค่อยๆ ไตร่ตรองในสิ่งที่กำลังกระทบตา ... นั่นคือตรงแล้ว ... ค่อยๆ ตรงจากการฟัง

ทอจ : โดยทั้งหมดไม่ใช่เราไตร่ตรอง เมตตา : ค่อยๆ ตรงจากขั้นการฟัง

ทอจ : นั่นแหละนานเท่าไหร่ แสนโกฏกัป หมักหมมมาเท่าไหร่? ... ยังอีกไกลเท่าไหร่? เพราะเดี๋ยวนี้อยู่ในความมืดก็ไม่รู้ มันสว่างแต่ไม่ใช่ความจริง ต้องมั่นคง ธรรมะไม่ได้ปรากฏตามความเป็นจริงแน่นอน จนกว่าจะปรากฏกับปัญญา

ก็ยังดีที่ได้รู้ว่าความไม่รู้มหาศาลและถ้าไม่ได้ฟังจนเข้าใจขึ้น ... ไม่มีทาง ... แต่พอเข้าใจๆ ก็ต้องรู้ว่าระดับของความเข้าใจน่ะแค่ไหน ... อีกแค่ไหน ... มั่นคงแค่ไหน ... เป็นไปเพื่อละหรือเปล่า?? ตัวโลภะคอยอยู่แล้วพร้อมความไม่รู้ เพราะฉะนั้นจึงต้องตรง ฟังแล้วตรงว่าไม่รู้แค่ไหน แล้วค่อยๆ ตรงต่อความจริงทีละน้อย

เห็นไหมว่าคนละขณะๆ สำคัญแค่ไหน ... อะไรเกิดพร้อมกันไม่ได้ ... จึงไม่ใช่เราเลยสักขณะเดียว

ความเข้าใจต้องชัดเจน ไม่ใช่ความคิดว่าเข้าใจ ทุกคนตอบได้หมดว่าเห็นมีจริง แต่ก็เป็นเราเห็นอยู่นั่นแหละ เป็นแค่คิด เห็นดับไปแล้วก็ไม่รู้ เพราะฉะนั้นขั้เข้าใจ ขั้นคิด ขั้นฟัง เริ่มรู้ความจริง แต่ยังไม่ประจักษ์แจ้งเห็นเฉพาะสิ่งที่กระทบตาเฉพาะสิ่งนั้น ต่างกัน ... รู้ว่าต่างแน่แต่ยังไม่ได้ปรากฏความต่าง ถ้าปรากฏต้องไม่มีอย่างอื่น ... มีสิ่งนั้นให้เห็นเท่านั้น

เรารู้ก็ยังเป็นเราอยู่ เราได้ฟังก็ยังเป็นเรา เราเข้าใจๆ ก็ยังเป็นเรา ยังไม่ถึงระดับที่เข้าใจไม่ใช่อย่างอื่นเลยเกิดแล้วก็ดับ ... ชัดเจนเฉพาะหนึ่ง

ขณะนั้นที่เห็นเกิด แล้วเห็นเกิดแล้วดับเป็นเราหรือเปล่า? เพียงแค่เกิดแล้วดับจะเป็นเราได้ยังไงเพราะหมดแล้ว ... เห็นเกิดจริงๆ เห็นดับจริงๆ เพราะฉะนั้นการฟังมีสามรอบ อริยสัจจะขั้นที่หนึ่ง ฟังเข้าใจว่าเห็นเกิดแน่ๆ เดี๋ยวนี้ ... ดับแน่ๆ เร็วแสนเร็วทุกขณะ แต่ยังไม่ได้ประจักษ์ว่าเกิดแล้วดับ เพราะฉะนั้นพระพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่เกิด ... ดับเป็นธรรมดา ... สิ่งนั้นปรากฏโดยนิมิต

กำลังเห็นก็เป็นเรา ทั้งๆ ที่เห็นเป็นเห็น ... เริ่มเข้าใจในความไม่ใช่เรา เห็นเป็นเห็นเกิดแล้วดับและไม่ได้เป็นอย่างอื่นเลยนอกจากเป็นเห็นเท่านั้น ... ไม่ใช่เรา ไม่ใช่อะไรเลย ... เป็นเห็นเท่านั้น!!

ฟังเพื่อละความไม่รู้ที่ต้องละเอียดขึ้นๆ เพราะความไม่รู้รู้ลึกมาก เพราะฉะนั้นแค่ฟังจนกว่าจะรู้

ยินดีในความดีของทุกท่านค่ะ

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ