พระสุตตันตปฎกอังคุตตรนิกายเอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 316

เอตทัคคบาลี

อรรถกถาสูตรที่ ๖

ประวัติพระภัททิยกาฬิโคธาบุตร

พระสุตตันตปฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 316

พึงทราบวินิจฉัยในสูตรที่ ๖ ดังตอไปนี้.

บทวา อุจฺจากุลิกาน ความวา ผูเกิดในตระกูลสูง. บทวา ภทฺทิโย ไดแกเจาศากยะผูเปนพระราชาออกผนวชพรอมกับ พระอนุรุทธเถระ. บทวา กาฬิโคธายปุตฺโต ความวา พระเทวีนั้น เปนผูมีผิวดํา. สวนคําวา โคธา เปนนามของพระเทวีนั้น เพราะฉะนั้น เขาจึงเรียกวา นางกาฬิโคธา อธิบายวา เปนบุตรของนางกาฬิโคธาเทวีนั้น ถามวา ก็พระเถระนี้ ทานกลาววาเปนยอดของภิกษุสาวก ผูมีตระกูลสูง เพราะเหตุไร ผูที่มีตระกูลสูงกวาพระภัททิยะนั้น ไมมีหรือ. ตอบวา ไมมี จริงอยู พระมารดาของทานเปนใหญที่สุด ของเจาทั้งหมดโดยวัย ในระหวางเจาสากิยานีทั้งหลาย ทานสละ ราชสมบัติที่มาถึงในสากิยสกุลอยางนั้นออกผนวช เพราะฉะนั้น ทานจึงกลาววา เปนยอดของภิกษุผูมีตระกูลสูงทั้งหลาย. อีกประการ หนึ่ง พระภัททิยะนี้ ดวยอานุภาพแหงความปรารถนาในปางกอน บังเกิดในราชตระกูลแลวครองราชสมบัติถึง ๕๐๐ ชาติติดตอกัน มาโดยลําดับ ดวยเหตุนี้ ทานจึงกลาววา พระภัททิยะนั้น เปนยอด ของภิกษุผูมีตระกูลสูง ก็ในปญหากรรมของทาน มีเรื่องที่จะกลาว ตามลําดับตอไปนี้ :-

พระสุตตันตปฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 317

ความพิสดารวา ในอดีตกาล แมพระภัททิยะนี้ ครั้งพระพุทธเจาพระนามวา ปทุมุตตระ บังเกิดในสกุลมีโภคสมบัติมาก ไปฟงพระธรรมตามนัยที่กลาวแลวนั่นแล ในวันนั้นไดเห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไวในตําแหนงเปนยอดของเหลา ภิกษุผูมีตระกูลสูง จึงคิดวา แมเราก็ควรเปนยอดของเหลาภิกษุ ผูมีตระกูลสูงในศาสนาของพระพุทธเจาพระองคหนึ่งในอนาคต ดังนี้ จึงนิมนตพระตถาคตถวายมหาทานแกภิกษุสงฆมีพระพุทธเจา เปนประมุข ๗ วัน หมอบแทบบาทมูล ตั้งความปรารถนาวา ขาแต พระองคผูเจริญ ขาพระองคมิไดหวังสมบัติอยางอื่นดวยผลแหงทาน นี้ แตในอนาคตกาล ขอขาพระองคพึงเปนยอดของเหลาภิกษุผูมี ตระกูลสูง ในศาสนาของพระพุทธเจาพระองคหนึ่งเถิด พระศาสดา ทรงตรวจดูอนาคตเล็งเห็นความสําเร็จ จึงทรงพยากรณวา กรรม นี้ของทานจักสําเร็จในที่สุดแหงแสนกัปแตกัปนี้ไป พระพุทธเจา พระนามวาโคดม จักทรงอุบัติขึ้น ทานจักเปนยอดของเหลาภิกษุ ผูมีตระกูลสูงในศาสนาของพระองค ดังนี้แลว ทรงกระทําอนุโมทนา ภัตแลว เสด็จกลับวิหาร ครั้นทานไดฟงพยากรณแลวจึงทูลถาม กรรมที่จะใหเปนไปสําหรับภิกษุผูเกิดในตระกูลสูง ไดกระทํา กรรมอันดีงามมากหลายจนตลอดชีวิตอยางนี้คือ สรางธรรมาสน ปูลาดเครื่องลาดบนธรรมาสนนั้น พัดสําหรับผูแสดงธรรม รายจาย สําหรับพระธรรมกถึก โรงอุโบสถ กระทํากาละในอัตภาพนั้นแลว เวียนวายอยูในเทวดาและมนุษยทั้งหลาย ในระหวางพระทศพล พระนามวา กัสสป และพระผูมีพระภาคเจาของเรา มาบังเกิดในเรือน ของกุฏมพีในกรุงพาราณสี

พระสุตตันตปฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 318

สมัยนั้น พระปจเจกพุทธเจาหลายองคมาแตภูเขาคันธมาทน นั่งฉันบิณฑบาตในที่ๆ สะดวกสบาย ใกลฝงแมนาคงคา เขตกรุงพาราณสี กุฎมพีนั้นทราบวา พระปจเจกพุทธเจาเหลานั้น กระทํา การแบงปนภัตรนั้นในที่ตรงนั้นเปนประจําทีเดียว จึงลาดแผนหิน ไว ๘ แผน บํารุงพระปจเจกพุทธเจาทั้งหลายอยูจนตลอดชีพ ตอนนั้น ทานเวียนวายไปในเทวดาและมนุษยถึงพุทธันดรหนึ่ง ครั้นในพุทธุปบาทกาลนี้ จึงมาบังเกิดในขัตติยสกุลในกรุงกบิลพัสดุ และในวันขนานนาม พวกญาติทั้งหลายขนานนามของทานวา ภัททิยกุมาร ภัททิยกุมารนั้นอาศัยบุญเปนกษัตริยองคหนึ่งในระหวาง กษัตริย ๖ พระองค ตามนัยที่กลาวไวในอนุรุทธสูตร ในหนหลัง เมื่อพระศาสดาประทับอยู ณ อนุปยอัมพวัน ทรงผนวชในสํานัก ของพระศาสดาแลวไดบรรลุพระอรหัต ตอมาภายหลัง พระศาสดา เมื่อประทับอยูในเชตวันมหาวิหาร ไดทรงสถาปนาไวในตําแหนง เอตทัคคะวา ภัตทิยะโอรสของพระนางกาฬิโคธา เปนยอดของ เหลาภิกษุผูมีตระกูลสูงในศาสนาของเรา

จบ อรรถกถาสูตรที่ ๖

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น