อุปาทาน ๔

อกุศลธรรมที่ชื่อว่าอุปาทาน ด้วยอรรถว่า ยึดมั่น ได้แก่ กามุปาทาน ยึดมั่นกาม ๑ ทิฏฐุปาทาน ยึดมั่นทิฏฐิ ๑ สีลัพพตุปาทาน ยึดมั่นข้อปฏิบัติผิด ๑ อัตตวาทุปาทาน ยึดมั่นอัตตา ๑

ข้อสังเกต อุปาทาน ๔ ไม่มีภพคืออุปาทาน แต่ความจริงไม่ใช่ว่าไม่มี มี แต่รวมอยู่ในกามุปาทานนั่นเอง เพราะฉะนั้น อกุศลธรรมจำพวกใดซึ่งไม่แยกกามกับภพ มีเพียงกามอย่างเดียว อกุศลธรรมนั้นย่อมรวมภพไว้ในกามด้วย

สำหรับกามุปาทาน ใครละได้ ในที่นี้ไม่แยกกามกับภพ เมื่อไม่แยก ก็รวมความยินดีในภพในกามุปาทานด้วย เพราะฉะนั้น กามุปาทานต้องละด้วยอรหัตตมรรค แต่ทิฏฐุปาทาน ความยึดมั่นทิฏฐิ สีลัพพตุปาทาน ยึดมั่นข้อปฏิบัติที่ผิด และอัตตวาทุปาทาน ยึดมั่นอัตตานั้น ละได้ด้วยโสตาปัตติมรรค เพราะว่าได้แก่ ทิฏฐิเจตสิก

เพราะฉะนั้น สำหรับอุปาทาน มีเจตสิก ๒ ดวงเท่านั้น คือ โลภเจตสิก และ ทิฏฐิเจตสิก

โลภเจตสิกเป็นทั้งกามุปาทานที่เป็นไปในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และความยินดีในภพด้วย เพราะฉะนั้น จึงต้องละด้วยอรหัตตมรรค

ไม่ว่าจะเป็นธรรมหมวดใดทั้งสิ้น ถ้าไม่แยกกามกับภพ หมายความว่ารวมภพไว้ในกาม และต้องละด้วยอรหัตตมรรค แต่ถ้าแยก อนาคามิมรรคละความยินดีพอใจในกาม แต่อรหัตตมรรคละความยินดีพอใจในภพ

ฟังและอ่านเพิ่มเติม

ชุด อกุศลธรรม ๙ กอง แผ่นที่ 1 ตอนที่ 1

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ