เราเข้าใจเอกัคคตาเจตสิก หรือไม่ หรือจำเฉยๆ แม้ขณะที่กำลังเห็นก็มีเอกัคคตาเจตสิกเกิดร่วมด้วยแน่นอน แต่เวลาที่กำลังมีอารมณ์หนึ่งอารมณ์ใดอารมณ์เดียวปรากฏซ้ำกันนานๆ ทำให้ขณะนั้นเหมือนไม่มีอย่างอื่นปรากฏ ขณะนั้นก็เป็นเอกัคคตาเจตสิกซึ่งเกิดดับกับจิตทุกๆ ขณะ แต่มีอารมณ์นั่นแหละอารมณ์เดียว ไม่เป็นอารมณ์อื่น จะเป็นอารมณ์อื่นไม่ได้ เพราะว่าจิตรู้อารมณ์ใด เอกัคคตาเจตสิกก็เกิดกับจิตนั้น รู้อารมณ์นั้น แต่เพราะจิตรู้อารมณ์นั้นบ่อยๆ มากๆ ก็ปรากฏว่า อารมณ์อื่นไม่ได้ปรากฏ ก็พอที่จะเข้าใจความหมายของการตั้งมั่นในอารมณ์เดียว ทั้งๆ ที่แท้ที่จริงแล้วเจตสิกนี้ตั้งมั่นที่อารมณ์เดียวทุกขณะจิต

พอเข้าใจได้ใช่ไหม มีอารมณ์อย่างนี้บ้างไหม กำลังตั้งมั่นในอารมณ์นั้นนานๆ จนกระทั่งอารมณ์อื่นไม่ปรากฏ ไม่ได้ยินคำที่คนอื่นพูด เพราะว่ากำลังมีอารมณ์หนึ่งที่ซ้ำๆ กัน แต่เอกัคคตาเจตสิกเกิดกับจิตทุกขณะ

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 432