ขออ่านจดหมายของท่านผู้ฟัง ซึ่งท่านไม่เข้าใจว่า ทำไมดิฉันพูดเรื่องสำนักปฏิบัติและเรื่องอื่นๆ ที่ท่านเห็นว่าไม่สมควร และไม่จำเป็นที่จะต้องกล่าวถึง ท่านพอใจที่จะได้รับฟังธรรมอื่นๆ แต่ว่าไม่ปรารถนาที่จะให้พูดถึงเรื่องสำนักปฏิบัติ ท่านเขียนที่มุมซองว่า “ปัญหาวิปัสสนา” ซึ่งท่านคงต้องการความแจ่มแจ้งในเหตุผล

ข้อความในจดหมายฉบับนี้ มีหลายประการที่ควรเรียนชี้แจงให้ท่านเจ้าของจดหมายได้พิจารณา เพื่อประโยชน์แก่ตัวท่านเอง และคงจะเป็นประโยชน์แก่ท่านผู้ฟังท่านอื่นด้วย แต่ถ้าบางท่านรู้สึกว่าเป็นเรื่องที่ซ้ำและน่าเบื่อ ดิฉันก็เรียนขออภัยไว้ด้วย เพราะเหตุว่าเห็นประโยชน์แก่ท่านที่สนใจในการปฏิบัติธรรม แต่ว่ายังมีความข้องใจ ซึ่งจะเป็นอุปสรรคที่จะทำให้ไม่เข้าใจการปฏิบัติอย่างถูกต้อง และจะทำให้ท่านไม่เจริญสติเป็นปกติในชีวิตประจำวันด้วย

สำหรับท่านที่มีความเข้าใจถูกต้องในการเจริญสติปัฏฐานเป็นปกติในชีวิตประจำวัน ย่อมไม่มีอะไรที่จะเป็นสิ่งที่กั้นสติของท่านไม่ให้เกิดขึ้น ไม่ว่าสิ่งที่ท่านกำลังเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น รู้รส กระทบสัมผัสถูกต้อง ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ จะเป็นอิฏฐารมณ์ อารมณ์ที่น่าพอใจ หรือว่าจะเป็นอนิฏฐารมณ์ อารมณ์ที่ไม่น่าพอใจก็ตาม ถ้าท่านมีความเข้าใจการเจริญสติปัฏฐานถูกต้อง ทุกอย่างเป็นธรรมที่สติจะระลึก และรู้สภาพที่กำลังปรากฏว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เป็นนามธรรมและเป็นรูปธรรมแต่ละชนิด แต่ละลักษณะ

มีท่านผู้ฟังท่านหนึ่งซึ่งในตอนแรกท่านก็สนใจแต่จะฟังเฉพาะเรื่องของมรรคมีองค์ ๘ ว่า ในขณะที่เจริญวิปัสสนานั้นจะมีสภาพธรรมอะไรเกิดร่วมกันบ้าง สัมมาสมาธิเป็นอย่างไร ขณะไหน ต่างๆ ซึ่งล้วนแต่เป็นเรื่องราวของสภาพธรรม เรื่องของโพธิปักขิยธรรม เรื่องของอิทธิบาท เรื่องของพละ แต่ว่าท่านไม่สามารถที่จะรู้ลักษณะของสัมมาสติ หรือว่าสัมมาสมาธิ หรือว่าโพธิปักขิยธรรมอื่นๆ ได้เลย ถ้าท่านไม่ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏ โดยเริ่มจากการเจริญสติปัฏฐานเป็นปกติในชีวิตประจำวัน

เมื่อท่านผู้นั้นเข้าใจการเจริญสติปัฏฐานเป็นปกติในชีวิตประจำวัน และสติเริ่มระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมที่ปรากฏทีละเล็กทีละน้อย ทีละนามทีละรูป ท่านก็รู้ลักษณะของการเจริญมรรคมีองค์ ๘ รู้ว่าขณะนั้นผิดกับขณะที่หลงลืมสติอย่างไร และท่านก็สามารถมีความรู้ในนามธรรมและรูปธรรมถูกต้องขึ้นเรื่อยๆ

เพราะฉะนั้น การที่เพียงแต่จะรู้มรรคมีองค์ ๘ หรือรู้โพธิปักขิยธรรม อยากจะรู้ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน หรือกายานุปัสสนาสติปัฏฐานโดยละเอียด โดยที่สติไม่ระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม จะไม่ช่วยทำให้ท่านสามารถรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม กาย เวทนา จิต ธรรม ตามที่ได้ทรงแสดงไว้โดยละเอียด แต่ถ้าท่านเจริญสติเป็นปกติในชีวิตประจำวัน ท่านจะเข้าใจลักษณะของกาย ลักษณะของเวทนา ลักษณะของจิต ลักษณะของธรรมตามความเป็นจริง ตรงกับพระธรรมเทศนาที่ได้ทรงแสดงไว้โดยละเอียดทุกประการ หากท่านไม่เจริญสติ เพียงแต่อยากจะรู้ความละเอียดเท่านั้น ท่านก็ไม่สามารถที่จะเข้าใจได้โดยละเอียดจริงๆ เพราะเหตุว่าสติไม่ได้เริ่มระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม ตามความเป็นจริง ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 219

รับฟัง ... จดหมาย - ปัญหาวิปัสสนา