มีใครคิดว่าเริ่มฟังแล้ว จะเข้าใจได้เลยทันทีหรือไม่ ต้องฟังนานมาก เพียงแต่ฟังขณะนี้ ว่า เป็นธรรม ไม่นานก็ลืมได้ เพราะว่าคุ้นเคยกับความหลงลืม และคุ้นเคยกับความไม่รู้ เพราะฉะนั้น ก็จะมีแต่ความคิด และความทรงจำ เวลาที่ฟังพระธรรม ก็เริ่มที่จะทรงจำ และคิดเรื่องราวของธรรม แต่ถึงกระนั้นก็ยังเป็นความคิด ไม่ใช่ลักษณะของธรรมจริงๆ ซึ่งธรรมแต่ละอย่างก็ปรากฏแต่ละทางได้ เพราะอันที่จริงแล้วธรรมก็คืออย่างนี้ ไม่ว่าเราจะฟังครั้งไหนก็ตาม ถ้าเป็นความสามารถที่เข้าใจลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ นั่นคือการศึกษาที่ถูกต้อง เพราะว่าเป็นการพูดถึงเรื่องสิ่งที่มีจริงๆ ให้รู้ว่าไม่มีใครสามารถที่จะหลีกเลี่ยง หนีไม่พ้น สภาพเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส แต่ไม่รู้ว่ามาจากไหน และความจริงของสิ่งนั้นคืออะไร

เพราะฉะนั้น เมื่อเป็นสิ่งที่มีจริงแล้ว ลึกซึ้ง เพราะว่าต้องเป็นพระปัญญาของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ทรงบำเพ็ญพระบารมี และตรัสรู้ความจริงเรื่องที่ดูเหมือนธรรมดาๆ อย่างนี้ แต่สามารถให้เราประจักษ์ได้ถึงความไม่ใช่เรา ไม่เป็นตัวตน ไม่มีอะไรเลย นอกจากมีสภาพธรรมที่จะปรากฏได้เฉพาะแต่ละทาง และก็ไม่ยั่งยืนด้วย เพราะว่าเมื่อปรากฏแล้วก็หมดไปๆ แต่เมื่อไม่รู้เช่นนี้ และผู้ตรัสรู้ ทรงตรัสรู้ เช่นนี้ เราก็ต้องอบรมเจริญปัญญาจนกว่าจะค่อยๆ รู้อย่างนี้ได้ เป็นผู้ที่ไม่ประมาท คือไม่คิดว่ารู้แล้วในสิ่งที่กำลังปรากฏ

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 1

เริ่มต้นเข้าใจว่าธรรมคืออะไร