ถ้าในขณะนี้รู้ชัดลักษณะของความจริงซึ่งรู้อารมณ์โดยความเป็นธาตุรู้ตามความเป็นจริง ก็ถึงการประจักษ์ในวิปัสสนาญาณ (ปัญญาที่เห็นอย่างวิเศษ, ปัญญาที่เห็นโดยประการต่างๆ ซึ่งเป็นผลจากการอบรมเจริญสติปัฏฐาน) ขั้นแรก คือ นามรูปปริจเฉทญาณ คือรู้ชัดความต่างกันของรูปธรรม และนามธรรม ไม่ใช่ว่าใครจะสามารถอบรมเจริญปัญญาได้ทันทีถึงมหาวิปัสสนาญาณขั้นที่ 5 คือ ปัญญาที่ละความเพลิดเพลิน (นิพพิทาญาณ) หลังจากอบรมขั้นแรกของวิปัสสนาญาณจากนั้นจะสามารถเข้าใจปัจจัยของความจริงที่เกิดขึ้น ปัญญาในระดับที่ 2 นี้ คือการรู้ชัดเจนความต่างกันของปัจจัยสำหรับนามธรรม และรูปธรรม (ปัจจยปริคคหญาณ)
จากนั้นปัญญาสามารถที่จะอบรมจนกระทั่งถึงระดับที่รู้แจ้งการเกิดขึ้นและดับไปของความจริงที่เป็นลำดับต่อเนื่องกันอย่างรวดเร็ว วิปัสสนาญาณที่ 3 นี้คือ ปัญญาในการพิจารณาสังขารธรรมโดยกลาป หรือกลุ่มก้อน (สัมมสนญาณ)
หลังจากนั้นปัญญาสามารถที่จะอบรมจนถึงขั้นที่พิจารณาการเกิดขึ้นและดับไปของสภาพธรรมหนึ่ง แต่ละหนึ่งขณะ โดยแยกขาดจากกัน นี้คือระดับขั้นแรกของวิปัสสนาญาณที่มีกำลัง (มหาวิปัสสนาญาณ) "ปัญญาที่ประจักษ์แจ้งการเกิดดับของนามธรรมรูปธรรมอย่างละเอียด (เห็นโทษของการเกิดดับของสภาพธรรมได้ยิ่งขึ้น) " (อุทยัพพยญาณ)
หลังจากนั้นปัญญาที่อบรมแล้ว สามารถที่จะแทงตลอดความจริงที่ไม่เที่ยง (เพราะเกิดดับ) ยิ่งขึ้นว่าดับไปตลอดเวลา เป็นมหาวิปัสสนาญาณที่ 2 คือ "ปัญญาที่ประจักษ์แจ้งความดับทำลายของนามรูป" (ภังคคญาณ) ต่อจากนั้นปัญญาที่อบรมแล้ว สามารถรู้ชัดยิ่งขึ้นถึงธรรมที่ดับไปว่าเป็นอันตรายเป็นสิ่งที่ไม่มีประโยชน์ เป็นมหาวิปัสสนาญาณที่ 3 คือ "ปัญญาที่ประจักษ์แจ้งสังขารธรรมโดยความปรากฏเป็นภัยที่คุกคาม" (ภยญาณ) จากนั้นมหาวิปัสสนาขั้นที่ 4 สามารถที่จะประจักษ์แจ้งได้ ซึ่งเป็นปัญญาที่รู้โทษในสังขารธรรม (อาทีนวญาณ) จากนั้นปัญญาที่อบรมแล้ว สามารถรู้ชัดยิ่งขึ้นถึงระดับมหาวิปัสสนาญาณที่ 5 "ปัญญาที่ละความเพลิดเพลิน" (นิพพิทาญาณ)
จากนั้นจะมีวิปัสสนาญาณอีกหลายระดับก่อนที่จะถึงการรู้แจ้งอริยสัจจธรรม
ข้อความนี้ถูกแปลจาก...The Meaning of Anatta - Stages of insight knowledge
คลิกเพื่ออ่านตอนอื่นๆ ... (หรือสามารถกดที่ tag ได้)
ตอนที่ 1 - ประตูทั้ง 4
ตอนที่ 2 - วิปัสสนาญาน
ตอนที่ 3 - เป็นรูปหรือที่เดิน
ตอนที่ 4 - เป็นอนัตตา (ไม่ใช่ตัวตน)
ตอนที่ 5 - พิจารณาสภาพธรรมที่มีจริงขณะนี้
ตอนที่ 6 - ขึ้นอยู่กับเหตุและปัจจัย
ตอนที่ 7 - ลำดับขั้นของวิปัสสนาญาน
ตอนที่ 8 - การดับวิจิกิจฉาและทิฏฐิ
ตอนที่ 9 - เข้าใจผิดว่าเป็น กลุ่มก้อน
ตอนที่ 10 - แต่ละคนก็อยู่ในโลกของความคิดตนเอง
ตอนท่ี่ 11 - เป็นเพียงเรื่องราวของความคิดนึก
ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ