ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์ “สมฺมาสมฺพุทฺธ เทสิต ”

โดย อ.คำปั่น อักษรวิลัย

สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิต อ่านตามภาษาบาลีว่า สำ - มา - สัม - พุด - ดะ - เท - สิ - ตะ มาจากคำว่า สมฺมาสมฺพุทฺธ (พระสัมมาสัมพุทธเจ้า, ผู้ทรงตรัสรู้โดยชอบด้วยพระองค์เอง) กับคำว่า เทสิต ( ประกาศ , แสดง , เปิดเผย ) รวมกันเป็น สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิต เขียนเป็นไทยได้ว่า สัมมาสัมพุทธเทสิตะ แปลว่า พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว

พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง เป็นคำจริงทุกคำ ไม่ว่าจะทรงแสดงด้วยพระองค์เอง หรือ สาวกของพระองค์แสดงตามที่พระองค์ทรงแสดงแล้ว คำเหล่านั้นทั้งหมดล้วนเป็นคำจริง ควรค่าแก่การฟังการศึกษาเป็นอย่างยิ่ง เพราะเป็นไปเพื่อประโยชน์คือความเข้าใจถูกเห็นถูกเท่านั้น ตามข้อความในพระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค ปโรสหัสสสูตร ดังนี้

“ ภิกษุมากกว่าพัน ย่อมนั่งห้อมล้อมพระสุคตผู้ทรงแสดงธรรมอันปราศจากธุลี คือพระนิพพาน ธรรมอันหาภัยแต่ไหนมิได้ ภิกษุทั้งหลายย่อมฟังธรรมอันปราศจากมลทินซึ่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว พระสัมพุทธเจ้าผู้อันหมู่ภิกษุห้อมล้อมแล้ว ย่อมงามจริงหนอ”

พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง เป็นคำจริง เป็นวาจาสัจจะ เป็นคำอนุเคราะห์เกื้อกูลให้ผู้ฟังผู้ศึกษาเข้าใจถูกเห็นถูกตามความเป็นจริง เกิดจากการตรัสรู้ของพระองค์ที่ทรงต้องบำเพ็ญพระบารมีสะสมคุณความดีประการต่างๆ ตลอดระยะเวลาที่ยาวนานถึงสี่อสงไขยแสนกัปป์เมื่อครั้งที่ยังเป็นพระโพธิสัตว์ ทั้งหมดก็เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่สัตว์โลกให้มีความเข้าใจถูกเห็นถูกในลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริงว่าเป็นธรรมที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เมื่อพระองค์ทรงตรัสรู้แล้ว ทรงมีพระมหากรุณาแสดงพระธรรมตลอด ๔๕ พรรษา ตั้งแต่เริ่มประกาศพระศาสนาจนกระทั่งถึงเวลาที่พระองค์จวนจะเสด็จดับขันธปรินิพพาน ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า พระธรรมมีค่ามาก ทำให้ผู้ได้ฟังได้ศึกษามีความเข้าใจถูกเห็นถูก เป็นไปเพื่อขัดเกลาละคลายกิเลส จนกว่ากิเลสจะดับหมดสิ้น เป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูลเท่านั้น คำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทุกคำไม่มีแม้แต่คำเดียวที่ให้โทษ มีแต่ให้ประโยชน์เท่านั้นจริงๆ

คำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ยิ่งประกาศ ยิ่งเปิดเผย ก็ยิ่งรุ่งเรือง จะเห็นได้ว่า คำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าถูกปกปิดด้วยคำของบุคคลอื่นนานแสนนาน ถึงเวลาแล้วที่เมื่อมีใครก็ตามที่เข้าใจถูกต้อง ก็ช่วยกันประกาศความจริง แสดงความจริง เพราะกว่าใครจะมีโอกาสได้ฟังคำจริงที่ถูกต้องซึ่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้วนั้น เป็นโอกาสที่หายาก ต้องช่วยกันประกาศ แสดง เปิดเผยคำจริง เพื่อพระธรรมจะได้รุ่งเรืองและกระจ่าง ไม่ต้องหวั่นเกรงอะไรเลยทั้งสิ้น เพราะว่าเป็นคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ไม่ใช่คำของตนเอง และไม่ใช่การคิดเอาเอง ต่อเมื่อมีผู้ศึกษามีความเข้าใจถูกเห็นถูกตามความเป็นจริงแล้วประกาศเพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น เป็นเหตุให้บุคคลผู้สะสมมาดี มีโอกาสได้ฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปตามลำดับ มีความเข้าใจไปตามลำดับ ก็จะเห็นพระคุณของพระธรรมที่พระองค์ทรงแสดงว่า ไม่ทรงแสดงสภาพธรรมพร้อมด้วยเหตุและผลอย่างละเอียดแล้ว สัตว์โลกทั้งหลายย่อมไม่สามารถพ้นไปจากความเห็นผิด และความไม่รู้ในลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏได้ ถ้าบุคคลใดไม่ศึกษาพระธรรม ไม่ฟังพระธรรมด้วยความเคารพ แต่คิดเอาเองว่าเข้าใจธรรมแล้ว ก็ย่อมจะเป็นผู้ที่ประมาทอย่างแท้จริง ประมาทในพระปัญญาคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ย่อมมีความเข้าใจผิดคลาดเคลื่อนได้ แต่ว่าถ้าศึกษา ได้ฟังพระธรรมอยู่เสมอ บ่อยๆ เนืองๆ ด้วยความเคารพ ละเอียดรอบคอบ พิจารณาไตร่ตรองในเหตุในผล ก็ย่อมมีความเข้าใจที่ถูกต้อง มั่นคงในความเป็นจริงยิ่งขึ้น จากที่มากไปด้วยความไม่รู้ก็ค่อยๆ เข้าใจถูกเห็นถูกขึ้น และถ้าได้ศึกษาต่อไปด้วยความเป็นผู้เห็นค่าของสิ่งที่มีค่าที่สุด สะสมความเข้าใจยิ่งขึ้น กุศล คุณความดีประการต่างๆ ก็จะเพิ่มพูนขึ้นในชีวิตประจำวันคล้อยตามความเข้าใจที่ถูกต้อง เพราะเหตุว่า ปัญญานำไปในกิจทั้งปวงที่เป็นกุศล ปัญญา รู้ว่าแต่ก่อนนี้อาจจะเคยเป็นคนที่ไม่สนใจที่จะทำดีเลย แต่พอได้ฟังพระธรรมแล้ว ก็เข้าใจว่า ถ้าไม่ทำดี ขณะนั้นก็เป็นอกุศลพอกพูนหนาแน่นขึ้น

สิ่งที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงมอบให้เป็นมรดกที่ล้ำค่ากับพุทธบริษัท ก็คือ คำจริงทุกคำของพระองค์ ซึ่งเป็นคำที่หวังดี มุ่งประโยชน์เกื้อกูลสำหรับผู้ฟังผู้ศึกษาเท่านั้น เพราะฉะนั้น ทุกคนถ้าเห็นคุณอย่างนี้ บูชาคุณด้วยความเป็นผู้ตรง ศึกษาธรรมให้เข้าใจ ประกาศคำสอนที่ถูกต้องเพื่อให้คนอื่นได้มีโอกาสได้รู้ได้เข้าใจถูก ซึ่งจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งในชาติต่อๆ ไป เพราะเหตุว่าถ้าไม่มีใครกล่าวคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แล้วใครจะรู้ว่าอะไรถูกอะไรผิด

จึงถึงเวลาแล้วที่แต่ละคนจะศึกษาพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ดีแล้วให้เข้าใจอย่างถูกต้องเพื่อดำรงรักษาคำจริงของพระองค์ไว้ เพราะเหตุว่า ชีวิตสั้นมาก สิ่งที่ประเสริฐที่สุด คือ ได้เข้าใจธรรมและประพฤติตามธรรมฝ่ายดี รวมถึงเผยแพร่พระธรรมตามที่ได้ศึกษา ตามกำลังปัญญาของตนเอง เพื่อสืบต่อความเข้าใจที่ถูกต้อง ซึ่งเป็นหนทางเดียวที่จะช่วยกันรักษาคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไว้ได้ เป็นประโยชน์ทั้งกับตนเองและผู้อื่นต่อไป

อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี 1 คำ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ