無明是病 - 佛法線上討論（中泰文對照）17
無明是病
โรคไม่รู้
問: 在我的工作環境裡，老闆既不善良也不是個正直的人。《吉祥經》裡說 勿近愚痴人，應與智者交，尊敬有德者，是為最吉祥。所以我正在考慮是不是應該要換個工作。
ผู้ถาม: ที่ทำงานของดิฉัน หัวหน้าไม่มีความเมตตา และยังเป็นคนที่ไม่ซื่อตรงด้วย ใน (มงคลสูตร) ได้กล่าวไว้ว่า ไม่คบคนพาล พึงคบบัณฑิต บูชาบุคคลที่ควรบูชา นี่คือมงคล ดิฉันก็มาใคร่ครวญว่าควรที่จะเปลี่ยนงานดีไหม
Jon: 應不應該要換工作是生命中許多起起伏伏的考驗之一，但我們並不是要和這個人交心或是要關係密切打成一片，就只是工作上的需要而已。更何況我們也不會知道換個工作是不是一定會更好。
จอน: ควรจะเปลี่ยนงานหรือไม่ควรเปลี่ยนงานนั้น ความจริงทั้งชีวิตนี้ก็มีบททดสอบขึ้นๆ ลงๆ เยอะแยะมากมาย การคบคนไม่ใช่ต้องไปคบข้องเกี่ยวในตัวบุคคล หรือจะต้องมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดสนิทสนม ก็เป็นเพียงในหน้าที่การงานเท่านั้น และที่สำคัญเราก็ไม่อาจทราบได้เลยว่าการเปลี่ยนงานใหม่จะดีกว่าที่เก่า
Sarah: 我們可能會認為周遭如果都是很好的人，氣候很舒適或是健康飲食的情況下會比較容易有善心生起，但其實現在善心或不善心的生起是由於過去善或不善思惟的累積。 我們不免都會遇到不是那麼善良的人或是聽到令人不愉悅的言語，但在那一刻可以有慈愛嗎? 還是就只是瞋恨。
ซาร่า: เราอาจจะเข้าใจว่า การอยู่ท่ามกลางคนดี การมีสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สบาย หรืออาหารที่ดีต่อสุขภาพ อาจจะทำให้กุศลจิตเกิดได้ง่าย แต่จริงๆ แล้วกุศลจิตหรือกุศลจิตที่เกิดขึ้นในขณะนี้เป็นเพราะการตรึกคิดด้วยกุศลหรืออกุศลตามที่เคยสะสมไว้ เราไม่อาจหลีกหนีการที่จะต้องพบเจอกับบุคคลที่ไม่มีความเมตตาหรือได้ยินคำพูดที่ไม่น่าฟัง แต่ขณะนั้นเมตตาเกิดได้ไหม? หรือมีเพียงแต่โทสะที่เกิด?
當看到受傷的小昆蟲或小孩受苦時，我們都會有同情心想要幫忙。那麼對於那些一直在累積不善的人，我們是不是也能夠同情他們，對他們友善呢?有沒有瞭解現在這一刻的法呢? 現在是帶著瞋恨在想還是帶著貪愛執取於我的重要性在想呢? 這才是真正的問題所在。瞭解現在的法能夠幫助我們慢慢放掉對”我”的執取，逐漸放掉我可以改變現狀，我可以改變周遭的人的想法。
ในขณะที่เห็นแมลงเม่าที่กำลังได้รับบาดเจ็บ หรือเด็กที่กำลังได้รับความทุกข์นั้น โดยมากเราก็จะเกิดความเห็นอกเห็นใจอยากที่จะเข้าไปช่วยเหลือ แต่กับบุคคลที่ทำอกุศลกรรม เราสามารถที่จะเห็นอกเห็นใจบุคคลนั้น เมตตาบุคคลนั้นได้ไหม? เข้าใจความเป็นธรรมะในขณะนี้ดีกว่าไหม? ขณะนี้คิดด้วยโทสะหรือคิดด้วยโลภะที่ยึดถือด้วยความสำคัญตน?
นี่จึงจะเป็นปัญหาที่แท้จริง การเข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริง สามารถละคลายความยึดถือด้วยความเป็นเรา ค่อยๆ ละคลายความเป็นเราที่จะไปเปลี่ยนแปลงความคิดของคน เปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมหรือสิ่งต่างๆ ได้
問: 通常我們說果報時會聯想到情境，但其實果報講的其實是果報心。我們要關注的應該是當下心的品質的累積而不是外面的情境。
ผู้ถาม: โดยปกติเมื่อกล่าวถึงวิบากก็จะนึกถึงสภาพเรื่องราวที่กำลังเผชิญ แต่แท้จริงแล้ววิบากคือจิต สิ่งที่เราควรใส่ใจยิ่งคือสภาพที่จิตกำลังสะสมไม่ใช่เรื่องราวภายนอก
Sarah: 沒錯，如同你說的果報指的是果報心，果報心所，而不是一個情境也不是和討厭的老闆一起工作。現在去看的，去聽的都是果 報。果報心生起就只是非常短暫的一刻，然後接下來通常很快地就會有不善的思惟去想著這些經驗。瞭解什麼是果報很有幫助，因為問題不在果報。
ซาร่า: ถูกต้อง อย่างที่คุณกล่าวถึงวิบาก ก็คือ วิบากจิต วิบากเจตสิก วิบากนั้นไม่ได้หมายถึงเรื่องราวที่ประสบพบเจอ หรือ ต้องร่วมงานกับเจ้านายที่เราไม่ชอบ ขณะนี้ที่กำลังเห็น ที่กำลังได้ยิน ก็คือวิบาก วิบากจิตเกิดขึ้นเพียงชั่วขณะแสนสั้น หลังจากนั้นด้วยความรวดเร็วโดยปกติก็เป็นไปด้วยอกุศลที่ตรึกคิดถึงเรื่องราวที่เคยพบเจอ การเข้าใจเรื่องผลของกรรมที่ถูกต้องจึงเป็นประโยชน์ยิ่ง เพราะว่าปัญหาทั้งหลายไม่ได้อยู่ที่วิบาก
我們通常都會習慣性去思考喜歡這樣的人或是不喜歡那樣的行為，這樣子習慣性的思考有可能會慢慢累積到有適當條件時會帶來不恰當的言語或行為表現，然後會在未來帶來果報。真 正的問題其實是累積的貪，瞋，痴。
เราต่างก็คุ้นชินกับการคิดว่าชอบบุคลนี้หรือว่าไม่ชอบพฤติกรรมอย่างนี้ การคิดแบบนี้บ่อยๆ ก็จะสะสมเป็นอุปนิสัย เมื่อเหตุปัจจัยถึงพร้อมก็จะนำมาซึ่งคำพูดและพฤติกรรมที่ไม่เหมาะควร และเป็นเหตุให้ได้รับวิบากในกาลข้างหน้า ปัญหาที่แท้จริงคือการสะสม โลภะ โทสะ โมหะ
問: 我兒子在面對一些情境時好像不太會有什麼情緒起伏的表現，我擔心他是不是太壓抑。
ผู้ถาม: ตอนที่ลูกชายของผมเจอสถานการณ์เรื่องราวต่างๆ เขาไม่ค่อยจะแสดงอาการความรู้สึก ผมเป็นห่วงว่าสภาพจิตเขาจะเก็บกดเกินไปหรือเปล่า?
Sarah: 善或是不善很難從外表來判斷，比如有些犯罪者可能會很友善但其實是正計劃要犯罪。 有些人也許看起來不是很友善，甚至有些阿羅漢的聲音也許很刺耳，但其實並沒有不善心。
ซาร่า: กุศลหรืออกุศลไม่อาจตัดสินได้จาก อาการภายนอก อย่างเช่น นักโทษบางคน แลดูเหมือนเป็นคนมีเมตตาปราณี แต่แท้จริงแล้วอาจกำลังคิดวางแผนจะกระทำความผิดก็เป็นได้ แต่บางคนดูแล้วไม่น่าคบ เหมือนไม่มีความเมตตาอารี หรือพระอรหันต์บางท่าน เสียงท่านฟังบาดหูมาก แต่แท้จริงแล้วท่านไม่มีอกุศลจิตเลย
問: 最近身體有些疼痛，既使是學習佛法很多年，但疼痛的時候不會認為那只是色法，心和心所生起就滅去，因為一痛起來就會覺得是我在痛，會很煩躁。
ผู้ถาม: ร่างกายช่วงนี้มีอาการปวดบ่อยๆ แม้ว่าจะศึกษาพระธรรมมาหลายปี แต่ขณะที่อาการปวดปรากฎ ก็ไม่เคยที่จะนึกถึงเลยว่านั้นเป็นเพียงรูป จิตและเจตสิกที่เกิดขึ้นแล้วดับไป เพราะเหตุว่าเวลาที่ปวดเกิดปรากฎก็เป็นเราที่รู้สึกปวด เป็นเราหงุดหงิดทุกที
Ajhan Sujin: 在看的那一刻痛在哪裡?
อ.สุจินต์: ขณะที่กำลังเห็น อาการปวดอยู่ตรง ไหน?
問: 因為心的生滅太快，在看的時候就是在看，但痛就比較明顯。
ผู้ถาม: เพราะจิตเกิดดับเร็วมาก ขณะที่เห็นก็คือเห็น แต่ว่าอาการปวดเด่นชัดกว่า
Ajhan Sujin: 所以要能夠區分在看的那一刻和痛的那一刻是不同的，事實上還有其它的法，否則就只是會一直覺得是我的痛，是我在痛。如果沒有佛陀的教導，又如何能夠瞭解痛就只是一個實相，這是生命中最珍貴的真相，現在就可以去瞭解。智慧生起去瞭解的那一刻不會有痛。
อ.สุจินต์: เพราะฉะนั้นต้องแยกแยะระหว่างขณะที่เห็นและขณะที่ปวดซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างกัน และความจริงก็ยังมีธรรมะอื่นๆ ด้วย ไม่อย่างนั้นก็จะมีเพียงเราที่รู้สึกว่าปวดอยู่ตลอดเวลา เป็นเราที่ปวด ถ้าไม่มีคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จะเข้าใจได้อย่างไรว่าปวดเป็นสภาพธรรมที่มีจริง ความจริงนี้เป็นสิ่งที่ประเสริฐยิ่งในชีวิต เข้าใจความจริงในขณะนี้ ปัญญาเกิดขึ้นเข้าใจสภาพธรรมที่กำลังปวดในขณะนั้น ขณะนั้นไม่มีปวด
問: 聽了老師的解釋我瞭解到在痛的時候就只是痛，然後就只是我在想。
ผู้ถาม: ฟังคำที่ท่านอาจารย์อธิบาย ดิฉันได้รับความเข้าใจว่า ขณะที่ปวดก็เป็นเพียงปวด จากนั้นก็เป็นเราที่คิด
Ajhan Sujin: 都是法，去想的是法，痛也是法。如果真的能夠有正確的瞭解，痛就是痛，沒有誰在痛，就只是心知道痛，慢慢放掉對我的執取，這需要智慧慢慢的被培養建立才能夠慢慢瞭解。
อ.สุจินต์: ทั้งหมดคือธรรมะ คิดเป็นธรรมะ ปวดก็เป็นธรรมะ ถ้ามีความเข้าใจอย่างนี้จริงๆ ปวดคือปวด ไม่มีใครที่ปวด เป็นเพียงจิตที่รู้ปวด ก็จะค่อยๆ ละ คลายความยึดถือด้วยความเป็นเรา นี่ต้องอาศัยการที่ค่อยๆ อบรมเจริญปัญญา ก็จะค่อยๆ มีความเข้าใจขึ้น
問: 有時候痛的時候我會想到就只是法。
ผู้ถาม: เวลาที่ปวดเกิดขึ้น บางครั้งดิฉันก็นึกได้ว่าเป็นเพียงธรรมะ
Ajhan Sujin: 那是後來在想的時候了，但痛的那一刻呢?
อ.สุจินต์: นั่นคือการคิดที่เกิดขึ้นหลังจากปวด แต่ขณะที่กำลังปวดล่ะ?
問: 痛就只是法，之後是我自己在想著痛而已。
ผู้ถาม: ปวดเป็นเพียงธรรมะ หลังจากนั้นก็เป็นตัวดิฉันเองที่กำลังคิดถึงปวด
Ajhan Sujin: 很正常，慢慢一點一滴去瞭解。
อ.สุจินต์: เป็นเรื่องปกติ ค่อยๆ เข้าใจไปทีละเล็ก ทีละน้อย
Sarah: 現在對於身體的疼痛和剛剛很難相處的老闆其實是一樣的問題。當我們被眼前的問題佔據時，會一直帶著瞋恨去想，瞋恨又會更加深，但只要有短暫幾個片刻對法的瞭解就不會有這些問題了。 因為瞭解到現在發生的都是因緣和合而發生，不會是別的，它們都是無我的。一直帶著瞋恨去想只會帶來更多的干擾和不愉快。
ซาร่า: เกี่ยวกับเรื่องการเจ็บปวดทางกายในตอนนี้กับเรื่องการคบหากับเจ้านายที่เป็นประเด็นตอนต้น จริงๆ แล้วก็เป็นปัญหาอย่างเดียวกัน ในขณะที่เรากำลังถูกปัญหานั้นครอบงำ ก็จะคิดด้วยโทสะ โทสะก็จะยิ่งเพิ่มพูน แต่หากว่าแม้เพียงไม่กี่ขณะสั้นเล็กน้อยที่มีความเข้าใจในสภาพธรรมที่กำลังปรากฎ ขณะนั้นปัญหาใดๆ ย่อมไม่มี เพราะเหตุว่าเข้าใจในสิ่งที่กำลังเกิดทั้งหมดว่าเพราะมีเหตุปัจจัยของสิ่งนั้น ไม่ใช่เหตุอื่น ทั้งหมดนั้นไม่ใช่เรา เป็นอนัตตา หากยังคงคิดด้วยโทสะ ความกลุ้มรุมไม่สบายใจก็จะยิ่งเพิ่มพูนมากขึ้น
Nina曾經分享她有手疾的問題，但當她參與佛法討論或是整理佛法記錄時，她完全忘記她的手疾問題。身體疼痛就只是很短暫的果報，很快就過去了，接下來去想的大都是因為對”我”的執取。當我在印度朝聖時，當時我生病了很不舒服。隔天早上大家都很友善的要給我藥想要幫忙。當有人跟老師提起的時候，她只是說都過去了，昨天的痛和早上的痛都過去了，沒有必要再去想著。這是最好的解藥了。去年的痛，上輩子的痛或是剛剛的痛都過去了，晚上也許會痛但還沒有來，但現在這一刻對法的瞭解才是最重要的。
คุณนีน่าเคยเล่าว่า มีปัญหาเกี่ยวกับข้อมือ แต่ในขณะที่คุณนีน่าเข้าร่วมการสนทนาธรรมหรือขณะที่กำลังพิมพ์สรุปประเด็นธรรมะที่บันทึกไว้นั้น ก็ลืมไปเลยว่ามีปัญหาโรคทางข้อมือ ความเจ็บปวดทางกายเป็นเพียงผลของกรรมที่ เกิดขึ้นแต่ละขณะที่แสนสั้นเท่านั้น แล้วก็ผ่านไปอย่างรวดเร็ว จากนั้นโดยมากเราก็คิดด้วยความยึดถือด้วยความเป็นเรา
ครั้งหนึ่งตอนที่ดิฉันไปแสวงบุญที่อินเดีย ตอนนั้นดิฉันเป็นไข้ไม่สบาย พอวันรุ่งขึ้น ทุกท่านแสดงความเป็นมิตรเมตตาให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลเป็นอย่างมาก หายามาให้ เมื่อมีคนเล่าเรื่องนี้กับท่านอาจารย์ ท่านอาจารย์กล่าวเพียงว่า ทั้งหมดทั้งมวลได้ผ่านไปแล้ว ความเจ็บป่วยเมื่อวานหรือความเจ็บป่วยเมื่อเช้าก็หมดไปแล้ว ไม่มีความจำเป็นใดๆ ที่จะคิดถึงเรื่องที่หมดไปแล้ว นี่จึงจะเป็นยารักษาที่ดีที่สุด ความเจ็บป่วยปีที่แล้ว ความเจ็บป่วยในชาติก่อนหรือความเจ็บป่วยเมื่อกี้นี้ก็หมดไปแล้ว คืนนี้อาจจะเจ็บป่วยอีกก็เป็นได้แต่ก็ยังไม่ได้มาถึง แต่ว่าการเข้าใจธรรมะที่กำลังปรากฎเดี๋ยวนี้ขณะนี้เป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด
Ajhan Sujin: 現在有痛嗎?
อ.สุจินต์: ขณะนี้มีปวดไหม?
問: 現在坐著時不是很舒服但沒有到會疼痛。
ผู้ถาม: ขณะนี้ที่นั่งอยู่ก็ไม่ค่อยจะสบายมากนัก แต่ก็ไม่ได้ถึงกับปวด
Ajhan Sujin: 既使是沒有痛，有比痛更糟更危險的嗎?
อ.สุจินต์: แม้ยังไม่ได้ปวด แต่มีสิ่งที่แย่กว่าอันตรายกว่าความเจ็บปวดไหม?
問: 是無知。
ผู้ถาม: ความไม่รู้
Ajhan Sujin: 不瞭解現在在那裡的是什麼比痛更糟糕。現在就有漏 (Asava) ，貪愛漏, 有漏, 邪見漏 和 無明漏，這些才是更危險的，它們會讓不善累積，生命不斷地輪迴下去。 有人說貪愛的時候很愉快，但現在它在哪裡呢?現在剩下的只有執取於那個被經驗的對象而已。 每個人生命中面對的困難都不同，似乎我們現在都並沒有生病，但其實我們正在服貪，瞋，痴的毒藥而不自知。因此現在最好的是準備好解藥，這條正道能夠帶領我們慢慢捨棄有個”我”存在的邪見。
อ.สุจินต์: การไม่เข้าใจสิ่งที่กำลังมีอยู่ที่ตรงนั้นว่าคืออะไร นั่นคือสิ่งที่แย่กว่าความเจ็บปวดเสียอีก ขณะนี้มีอาสวะ กามาสวะ ภวาสวะ ทิฏฐาสวะ อวิชชาสวะ นี่คือสิ่งที่อันตรายที่จะทำให้อกุศลสะสมเพิ่มขึ้น วนเวียนต่อไปไม่มีที่สิ้นสุด
บางท่านกล่าวว่าขณะที่โลภะเกิดมีความสุข แต่ขณะนี้โลภะอยู่ไหน? สิ่งที่มีอยู่ขณะนี้เป็นเพียงสภาพที่ยึดถือสิ่งที่เคยเกิดขึ้นเท่านั้น ทุกคนย่อมพบกับความลำบากแตกต่างกันออกไป ตอนนี้เราแทบจะไม่มีความเจ็บปวดอะไรๆ แต่แท้ที่จริงแล้ว เรากำลังเป็นโรคโลภะ โทสะ โมหะแต่ไม่รู้ เพราะฉะนั้นสิ่งที่ดีที่สุดคือการเตรียมยารักษาโรค นั่นคือหนทางที่จะนำพาเราให้ค่อยๆ ไปสู่การละคลายการยึดถือด้วยความเห็นผิด ด้วยความเป็นเรา
問: 請問善的那一刻有無明漏嗎?
ผู้ถาม: ขณะที่เป็นกุศล ขณะนั้นมีอาสวะไหม?
Ajhan Sujin: 現在有不善汙染雜質嗎?
อ.สุจินต์: ขณะนี้มีกิเลสไหม?
問: 有。
ผู้ถาม: มี
Ajhan Sujin: 人們試著不要有貪愛，但貪愛漏就在那裡，怎麼可能不要有貪愛。沒有正道的建立是不可能根除不善汙染雜質的。漏 (Asava) 就在那裡但不容易被知道，在有漏的時候一定也會有更細微的隨眠煩惱，隨眠煩惱 (anusaya) 是漏生起的因緣條件。
อ.สุจินต์: ทุกคนไม่อยากมีโลภะ แต่กามสวะก็อยู่ตรงนั้น แล้วจะไม่มีโลภะได้อย่างไร หากสัมมามรรคยังไม่ได้เจริญ เป็นไปไม่ได้เลยที่จะกำจัดกิเลสได้ อาสวะ (Asava) ก็อยู่ตรงนั้น แต่ไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะรู้ ขณะที่เป็นอาสวะต้องมีกิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในจิต "อนุสัย" หรือ "อนุสยะ" เป็นปัจจัยให้อาสวะเกิด
Sarah: 在慈愛的那一刻有貪愛嗎?
ซาร่า: ขณะที่เมตตามีโลภะไหม?
問: 沒有。
ผู้ถาม: ไม่มี
Sarah: 那麼會有隨眠煩惱嗎?
ซาร่า: ถ้าเช่นนั้นมีกิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในจิตไหม?
問: 有。
ผู้ถาม: มี
Sarah: 在善的那一刻不會有任何的不善既使是漏，但是更細微的隨眠煩惱一直潛伏在那裡，只是還沒有條件生起。
ซาร่า: ขณะที่เป็นกุศล อกุศลใดๆ ก็ไม่อาจเกิดได้ รวมถึงตัวอาสวะด้วย แต่สภาพธรรมที่ละเอียด กิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในจิตยังคงมีอยู่ที่ตรงนั้น เพียงแต่ยังไม่มีเหตุปัจจัยให้เขาเกิด
問: 看見的那一刻只有七個心所，所以不會有漏對嗎?
ผู้ถาม: ขณะที่เห็นมีเพียงเจตสิก 7 ดวงเท่านั้น ดังนั้นอาสวะไม่มีที่ตรงนั้นใช่ไหม?
Sarah: 漏是不善法，在看的那一刻並沒有不善的心，所以沒有漏。不只是雙五識沒有漏，出生在惡趣的有分心是不善的果報心也不會有漏，因為它是無根的果報心。
ซาร่า: อาสวะ คือ อกุศลธรรม เพียงขณะที่เห็นไม่ใช่อกุศลจิต ดังนั้นจึงไม่มีอาสวะ ไม่เพียงแต่ทวิปัญจวิญานจิตเท่านั้น รวมถึงภวังคจิตที่เกิดในอบายภูมิที่เป็นอกุศลวิบากก็ไม่มีอาสวะ เพราะเหตุว่าเป็นวิบากจิตที่ไม่มีประกอบด้วยเหตุ
謹以此施法之功德與我們在輪迴裡每一世的父母 師長 同修 親友 仙人 各位讀者及其他一切眾生分享
กุศลในการนี้ ข้าพเจ้าขออุทิศแด่บิดามารดาในทุกภพทุกชาติ ครูบาอาจารย์ ญาติมิตรสหาย เทวดา และผู้อ่าน รวมถึงสัตว์ทั้งหลาย
By line group Just Dhamma
หมายเหตุ
ที่มา : การสนทนาธรรมออนไลน์ระหว่างท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ กับ ชาวจีน
สรุปใจความภาษาจีน โดย 陳品彤 เฉินผิ่นถง (คุณแพท)
แปลภาษาไทย โดย คุณปาล สว่างพัฒนกุล (黃如蓮)