อัปปณิหิตวิโมกข์

น (ไม่มี) +ปณิธิต (ตั้งไว้แล้ว) +วิโมกฺข (ความหลุดพ้น)

ความหลุดพ้นโดยพิจารณาความไม่มีที่ตั้ง หมายถึง พระนิพพานในขณะที่เป็นอารมณ์ของมรรคจิตผลจิต เพราะไม่มีที่ตั้งคือกิเลสทั้งปวงโดยผู้ที่อบรมปัญญาเจริญสติปัฏฐาน มีการน้อมมนสิการนามรูปโดยสภาพที่เป็นทุกข์ เมื่อปัญญาสมบูรณ์พร้อมจนประจักษ์แจ้งสภาพธรรมไปตามลำดับ ขณะที่จะหลุดพ้น อนุโลมญานซึ่งมีไตรลักษณ์เป็นอารมณ์ จะมีทุกขลักษณะปรากฏโดยความเป็นใหญ่ เมื่อมรรคจิต ผลจิตเกิดขึ้น ความหลุดพ้นนี้จึงได้ชื่อว่า อัปปณิหิตวิโมกข์