สหชาตกัมมปัจจัย

สุกัญญา เข้าใจเพิ่มขึ้นในเรื่องกรรมและผลของกรรม แต่อยากจะกราบเรียนถามถึงปัจจัย ที่กล่าวว่ากัมมปัจจัยมี ๒ อย่าง คือ สหชาตกัมมปัจจัย และนานักขณิกกัมมปัจจัย เมื่อกี้นี้ที่ท่านอาจารย์บรรยายมาเข้าใจ แต่ไม่รู้จักชื่อ

ส. ชื่อ “สหชาตะ” หมายความว่าอะไร หมายถึงเกิดพร้อมกัน เกิดร่วมกัน ปัจจัย เพราะฉะนั้น สภาพธรรมใดก็ตามที่เป็นปัจจัยทำให้สภาพธรรมอื่นเกิดพร้อมกัน ร่วมกัน สภาพธรรมนั้นเป็นสหชาตปัจจัย ตัวปัจจัยทำให้สภาพธรรมที่เป็นผลเกิดพร้อมกันด้วย เพราะถ้ามีปัจจัยซึ่งเป็นเหตุต้องมีผล เพราะฉะนั้น มีคำว่า “ปัจจัย” เป็นเหตุ และมีคำว่า “ปัจจยุปัน” หรือปัจจยุบันในภาษาไทย หมายความถึงธรรมที่เป็นผลของปัจจัย สภาพธรรมที่เกิดขึ้นเป็นผลของปัจจัย เมื่อมีปัจจัยก็มีปัจจยุบัน จิตเป็นปัจจัยให้อะไรเกิดขึ้นคะ

สุกัญญา จิตก็มีเจตสิกเกิดร่วมด้วย

ส. จิตเป็นปัจจัยให้อะไรเกิดขึ้น ทันทีที่จิตเกิด จิตเป็นปัจจัยให้อะไรเกิดขึ้น เห็นไหมคะ การฟังธรรมไม่ใช่ฟังเผิน ที่ได้ฟังมาแล้วทั้งหมด แม้แต่คำว่า จิตและเจตสิกเกิดพร้อมกัน ดับพร้อมกัน เกิดร่วมกัน และสภาพธรรมใดก็ตามที่จะเกิดขึ้น ถ้าไม่มีปัจจัยให้เกิด เกิดไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น แม้จิตและเจตสิกก็ต้องมีปัจจัยด้วย

ด้วยเหตุนี้จิตเกิด เป็นปัจจัยให้อะไรเกิด ทันทีที่จิตนั้นเกิด ไม่พูดถึงจิตขณะต่อไป ทันทีที่จิตขณะหนึ่งเกิด เป็นปัจจัยให้อะไรเกิด

สุกัญญา เจตสิกเกิด

ส. ค่ะ เป็นปัจจัยให้เจตสิกเกิดพร้อมกัน เพราะฉะนั้น จิตที่ทำให้เจตสิกเกิดพร้อมกันเป็นปัจจัยโดยสหชาตะ ไม่ใช่ให้เกิดทีหลัง ให้เกิดพร้อมกันทันทีที่จิตนั้นแหละเกิด จึงเป็นสหชาตปัจจัย

เพราะฉะนั้น ในขณะที่จิตเป็นสหชาตปัจจัย เจตสิกเป็นปัจจยุบัน เกิดเพราะจิตเป็นสหชาตปัจจัย ทำให้เจตสิกนั้นเกิดพร้อมกันกับจิต เวลาที่เจตสิกเกิด เจตสิกเป็นปัจจัยให้อะไรเกิด

สุกัญญา จิต

ส. เท่านั้นหรือคะ

สุกัญญา เจตสิกอื่นด้วย

ส. ถูกต้อง โดยปัจจัยอะไร

สุกัญญา สหชาตปัจจัย