เจตนาเจตสิกเป็นกัมมปัจจัย


    ท่านผู้ฟังคงจะพิจารณาเปรียบเทียบได้ ลักษณะของเหตุปัจจัย สภาพธรรมที่เป็นเหตุ ได้แก่  โลภเจตสิก เป็นเหตุให้เกิดพอใจ ยินดี ต้องการ  แต่โลภเจตสิกไม่ใช่เจตนาเจตสิก แต่เมื่อมีความยินดี มีความพอใจ มีความต้องการเกิดขึ้น ในขณะนั้นมีสภาพที่ขวนขวาย จงใจ หรือตั้งใจรวมอยู่ด้วย

    แต่ว่าถ้ากล่าวถึงเจตนาเจตสิกซึ่งเป็นกรรม เป็นสภาพธรรมที่ขวนขวายในการปรุงแต่ง จึงเป็นกัมมปัจจัย ก็จะเห็นได้ว่า เพราะเจตนาเจตสิกเกิดกับจิตทุกดวง ทุกประเภท ทุกชาติ ทุกภูมิ  

    เพราะฉะนั้นสำหรับกัมมปัจจัย  ก็จำแนกออกได้เป็น ๒ อย่าง คือ เป็นสหชาตกัมมปัจจัย ๑   เป็นนานักขณิกกัมมปัจจัย ๑

    สำหรับ  “สหชาตกัมมปัจจัย”  ได้แก่ เจตนาเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตทุกดวง โดยเจตนาเจตสิกเป็นปัจจัย และจิตและเจตสิกอื่น ๆ ที่เกิดร่วมกันในขณะเดียวกันเป็นปัจจยุปบัน

    หมายความว่า ในจิตดวงหนึ่งที่มีเจตนาเจตสิกเกิดร่วมด้วย เมื่อเจตนาเจตสิกเป็นกัมมปัจจัย   จิตและเจตสิกอื่นที่เกิดร่วมดับเจตนานั้นก็เป็นปัจจยุปบัน คือ เป็นสภาพธรรมที่เกิดเพราะกัมมปัจจัยนั้น   

    นอกจากนั้นรูปก็เป็นปัจจยุปบันด้วย เพราะเหตุว่าขณะใดที่จิตและเจตสิกเกิดย่อมมีจิตตชรูปเกิดร่วมด้วย  มิฉะนั้นแล้วการกระทำกุศลกรรมและอกุศลกรรมย่อมเป็นไปไม่ได้ แต่ที่มีการกระทำที่เป็นกุศลกรรมบ้าง หรือว่าอกุศลกรรมบ้าง ก็เพราะเหตุว่าเจตนาเจตสิกเกิดร่วมกับจิตและเจตสิกในขณะนั้น  เป็นปัจจัยให้รูปที่เกิดเพราะจิตในขณะนั้นกระทำกายกรรม  หรือวจีกรรมที่เป็นกุศลหรืออกุศล

    สำหรับสหชาตกัมมปัจจัย มีข้อสงสัยอะไรไหมคะ

    ได้แก่ เจตนาเจตสิกซึ่งเป็นกัมมปัจจัยเกิดพร้อมกับปัจจยุปบันนธรรม คือ เกิดพร้อมกับจิตและเจตสิกอื่น ๆ ซึ่งเจตนาเจตสิกเกิดร่วมด้วยในขณะนั้น ไม่ว่าจะเป็นชาติกุศล อกุศล วิบาก กิริยาก็ตาม   

    เพราะฉะนั้นสหชาตกัมมปัจจัย ได้แก่  เจตนาเจตสิกที่เกิดกับจิต ๘๙ ดวง และเจตสิกอื่น ๆ ที่เกิดร่วมกันในขณะนั้น และรูปที่เกิดขึ้นเพราะจิตและเจตสิกในขณะนั้น ซึ่งก็ต้องเกิดเพราะเจตนาที่เกิดร่วมด้วยในขณะนั้นเป็นกัมมปัจจัยด้วย


    หมายเลข 4045
    15 ส.ค. 2558