การเข้าใจสิ่งที่ได้ยินได้ฟังจะเท่ากันหรือเปล่า
วิ. การศึกษาเรื่องของปริยัติก็เป็นปัจจัยให้มีความเข้าใจมากขึ้น เกื้อกูลต่อปัญญา ถ้าการฟังน้อย โอกาสที่จะมีการรู้ผิดเป็นไปได้ไหม
สุ. ฟังน้อยแต่ว่าสามารถที่จะเข้าใจสิ่งที่ได้ฟังแค่ไหน ทุกคนได้ฟังเท่ากัน ธรรมๆ ทั้งหลายเป็นอนัตตา ทุกคนได้ยินเหมือนกัน แต่ว่าการพิจารณา การเข้าใจสิ่งที่ได้ยินได้ฟังจะเท่ากันหรือเปล่า ธรรมคือขณะนี้ บางคนได้ยินก็คือธรรมก็คือสิ่งที่มีจริง สิ่งที่มีจริงก็บังคับบัญชาไม่ได้ก็เท่านั้นสำหรับบุคคลนั้น แต่ถ้าเป็นผู้ที่ไตร่ตรอง ธรรมอะไรที่ได้ยินได้ฟัง ขณะนี้เป็นธรรมหรือเปล่า ก็เป็นสิ่งซึ่งถึงแม้ว่าจะพิจารณาแล้วการที่จะรู้ลักษณะโดยการพิจารณาสังขารธรรมคือสิ่งที่กำลังปรากฏมีหรือเปล่า เพราะเหตุว่าถ้าไม่มีสติสัมปชัญญะ จะไม่สามารถเข้าใจลักษณะนั้นตามความเป็นจริง ก็ยังคงเป็นเราที่มีสิ่งที่ปรากฏแล้วนึกถึงเรื่องนั้นเหมือนเดิม เพียงแต่ว่ามีสิ่งที่ปรากฏก็จริง แต่นึกเป็นเรื่อง ขณะนี้เป็นจักขุวิญญาณ เป็นจิตเห็น และก็รู้ว่ามีเจตสิกเกิดร่วมด้วย ๗ ดวง
วิ. มีความรู้สึกอย่างนี้คือปัญญาเกิดในขั้นที่สติระลึก และมีความเข้าใจเดิมจากที่เคยได้ยินได้ฟังด้วย
สุ. แน่นอน ถ้าไม่เคยได้ยินได้ฟังเลย ไม่มีทางเลยที่ใครจะรู้ลักษณะที่กำลังเห็นในขณะนี้
วิ. แต่ก็ต่างกับขณะที่สติระลึก
สุ. ด้วยเหตุนี้จึงมีหลายขั้น ปัญญาที่สำเร็จจากการฟัง ปัญญาที่สำเร็จจากการพิจารณาไตร่ตรอง ปัญญาที่สำเร็จจากการอบรม
ที่มา ...